Τι ακριβώς είναι ο μεταστατικός καρκίνος;

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε σχετικά με την εξάπλωση του καρκίνου

Περισσότερο από το 90% των θανάτων που προκαλούνται άμεσα ή έμμεσα από τον καρκίνο δεν οφείλονται στον αρχικό όγκο αλλά προκαλούνται από καρκίνο που έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος και είναι γνωστός ως μεταστατικός καρκίνος ή καρκίνος σε στάδιο 4.

Ο καρκίνος σε στάδιο 4 είναι αρκετά σοβαρός διότι συνήθως επηρεάζει όργανα ζωτικής σημασίας. Στις νέες θέσεις, τα καρκινικά κύτταρα λειτουργούν διαφορετικά, κάνοντας τις θεραπείες λιγότερο αποτελεσματικές. Στόχος της θεραπείας είναι συχνά ο περιορισμός και όχι η ίαση, αλλά οι ασθενείς που τα καταφέρνουν μπορούν να ζήσουν για χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρόκειται να πεθάνουν σύντομα ή ότι έχουν μικρό προσδόκιμο ζωής, σημαίνει απλά ότι η θεραπεία δεν προσφέρει ίαση αλλά ανακουφίζει από τα συμπτώματα ή παρατείνει τη ζωή. Ο μεταστατικός καρκίνος δεν οδηγεί σε σίγουρο θάνατο.

Δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθούμε να σταματήσουμε την εξάπλωση του καρκίνου. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να εξαπλωθούν πριν καν ο όγκος είναι αρκετά μεγάλος ώστε να μπορεί να εντοπιστεί. Τα καλά νέα όμως είναι ότι εκατομμύρια καρκίνοι αρχίζουν να εξαπλώνονται αλλά πολύ λίγοι εξελίσσονται σε κανονική μετάσταση.

Για να δημιουργηθεί ένας νέος όγκος, χρειάζονται κάποιες προϋποθέσεις. Πρώτον, ο καρκίνος θα πρέπει να είναι διηθητικός. Αυτό σημαίνει ότι τα κύτταρα θα πρέπει να μετακινηθούν από την αρχική θέση και να διηθήσουν βαθύτερα σημεία ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση στα αιμοφόρα αγγεία ή στους λεμφαδένες. Όσο πιο επιθετικός είναι ένας μεμονωμένος όγκος, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να εξαπλωθεί.

Μόλις ο όγκος αρχίσει να μετακινείται, μπορεί να καταλήξει οπουδήποτε. Δεν θα σχηματιστεί όμως όγκος εάν στην περιοχή δεν δημιουργούνται νέα αιμοφόρα αγγεία για την εξασφάλιση κατάλληλου περιβάλλοντος για την ανάπτυξή του. Σκεφτείτε ότι τα καρκινικά κύτταρα είναι οι σπόροι και ο ιστός το χώμα, εάν δεν υπάρχει το κατάλληλο χώμα και ο κατάλληλος σπόρος, τα καρκινικά κύτταρα δεν θα μεγαλώσουν.

Ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου, ο όγκος προτιμά κάποια σημεία περισσότερο από άλλα. Κάθε ιστός εκκρίνει μόρια όπως η μυρωδιά. Ορισμένοι ιστοί έχουν πιο ελκυστική μυρωδιά την οποία αναγνωρίζουν τα καρκινικά κύτταρα ενώ άλλοι λιγότερο ελκυστική μυρωδιά που δεν ελκύει τα καρκινικά κύτταρα. Για παράδειγμα, ορισμένοι καρκίνοι του πνεύμονα συχνά εξαπλώνονται στον εγκέφαλο, ενώ ορισμένοι καρκίνοι του στήθους και του προστάτη έχουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν μετάσταση στα οστά.

Μόλις αρχίζει να δημιουργείται ένας νέος όγκος, ο ασθενής που έχει ξεπεράσει τον καρκίνο αρχίζει να αισθάνεται ένα γενικότερο βάρος από τον καρκίνο με συμπτώματα όπως η κόπωση και ο πυρετός. Η θέση του νέου όγκου μπορεί επίσης να προκαλέσει συμπτώματα. Για παράδειγμα, ίκτερο και απώλεια όρεξης στο συκώτι, πόνο κοντά στο σημείο στα οστά και απώλεια βάρους παρότι ο ασθενής τρέφεται κανονικά στο πεπτικό σύστημα.

Κάποιοι τύποι καρκίνου έχουν περισσότερες πιθανότητες να εξαπλωθούν από άλλους. Για παράδειγμα, ο καρκίνος στον εγκέφαλο δεν έχει πολλές πιθανότητες να κάνει μετάσταση, ενώ οι περισσότεροι καρκίνοι στο πάγκρεας είναι μεταστατικοί. Έχει να κάνει με την επιθετικότητα του τύπου του κυττάρου ή με τη δυνατότητα διάγνωσης του καρκίνου σε πρώιμο στάδιο ώστε να μπορέσει να θεραπευθεί.

Οι γιατροί εξετάζουν συχνά ορισμένους ασθενείς, όπως άτομα που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία για κάποια λεμφώματα, διότι τα ποσοστά υποτροπής είναι υψηλά, αλλά ο καρκίνος αντιμετωπίζεται εύκολα εάν εμφανιστεί εκ νέου. Άλλοι όμως τύποι, όπως ο καρκίνος στον εγκέφαλο, δεν ελέγχονται προληπτικά τόσο συχνά διότι τα ποσοστά επιβίωσης είναι τα ίδια, είτε ο καρκίνος εντοπίζεται σε μια εξέταση ρουτίνας, είτε μετά τα συμπτώματα. Οι προληπτικοί έλεγχοι μπορούν και να δείξουν λανθασμένα θετικά αποτελέσματα, να φαίνεται δηλαδή ότι ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί ενώ αυτό δεν έχει συμβεί. Εάν τα αποτελέσματα είναι αρνητικά, δεν έχει νόημα να υποβάλουμε τους ασθενείς σε τέτοιο άγχος όταν δεν υπάρχει διαφορά στα ποσοστά επιβίωσης.

Οι εξελίξεις στις θεραπείες έχουν αναπτύξει αποτελεσματικούς τρόπους πρόληψης της εξάπλωσης του καρκίνου. Ακόμα και αν δεν υπάρχουν σημάδια μετάστασης μετά από τον καρκίνο, οι γιατροί ενδέχεται να συστήσουν χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή ακόμα και φαρμακευτική αγωγή ώστε να αφαιρεθούν τα ελάχιστα, μικροσκοπικά κύτταρα που δεν είναι ορατά.

Παρότι ο καρκίνος σε στάδιο 4 έχει εξαπλωθεί σε άλλο μέρος του σώματος, συχνά αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζουμε τον πρωτογενή καρκίνο. Αντί να στοχεύει σε συγκεκριμένο σημείο, η θεραπεία γίνεται συστηματική και αφορά το σύνολο του σώματος. Όταν κάποιος υποβάλλεται σε εγχείριση, όλες οι άλλες θεραπείες στοχεύουν στην εξουδετέρωση των καρκινικών κυττάρων που έχουν μετακινηθεί αλλού στο σώμα. Όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί πρέπει να ξεκινήσουμε θεραπεία για όλο το σώμα.